Inspirerend Meertalig Onderwijs

Meertalig perspectief als context: “Leerlingen benutten de thuistaal als een bron van leren”

Leerlingen groeien op in een meertalige context. In Fryslân bestaat die meertalige context uit het Frysk en het Nederlands, maar ook uit andere regionale varianten (denk aan het Bildts en Stellingwerfs) en andere thuistalen van leerlingen (van Arabisch tot Frans en van Engels tot Tigrinya). Al die talen die de leerlingen meebrengen vormen een bron van leren en zijn richtinggevend in de manier waarop we het taalonderwijs vormgeven. Dat betekent uiteraard niet dat een leraar al die talen moet spreken, maar wel dat er ruimte moet zijn voor leerlingen om die talen te gebruiken in de klas en te benutten ten behoeve van het leren.

Dialogisch perspectief op leren en taalontwikkeling: “Samen praten, samen denken, samen leren.”

Leren vindt altijd plaats in interactie tussen leraar en leerling (klassikale interactie), of tussen leerlingen onderling (samenwerkend leren). Het is daarom van belang om ruimte te geven aan interactie in de klas. Maar niet alle interactie is even profijtelijk voor leren. We weten dat de kwaliteit van interactie ertoe doet en dat met name dialogische interactie bijdraagt aan het leren over allerlei onderwerpen, taalvaardigheidsontwikkeling en het experimenteren met taal als uiting van een creatief proces. Dialogische interactie vindt plaats in activiteiten die die leerlingen stimuleren tot samen denken en redeneren over een onderwerp. Tijdens het samen praten, samen denken en samen leren ontstaat het inzicht en de waardering voor jezelf, de ander en de wereld.

Cultureel perspectief op geletterdheidsontwikkeling: “Lezen en schrijven leer je door teksten te gebruiken en te produceren in betekenisvolle contexten.”

Met geletterdheid bedoelen we de manieren waarop mensen omgaan met geschreven teksten. Dat gaat dus niet alleen over hoe mensen teksten gebruiken, lezen en schrijven, maar ook over hoe ze over teksten praten en welke rol teksten spelen in het dagelijks leven (Berenst & Pulles, 2016), dus lezen en schrijven, maar ook het praten over teksten hoort erbij. Lezen en schrijven zijn dan dus geen losstaande vaardigheden, maar zijn altijd verbonden met een sociaal-culturele context. Ook de school is zo’n sociaal-culturele context, waarin leerlingen teksten lezen, schrijven en gebruiken om te leren, maar ook als uiting van een creatief proces.

Het cultureel perspectief op geletterdheidsontwikkeling gaat er vanuit dat kinderen hun lees- en schrijfvaardigheden gebruiken en ook verder ontwikkelen door ze te gebruiken in functionele en betekenisvolle contexten.

Gee (2004) maakt een onderscheid tussen drie vormen van leerprocessen, namelijk natuurlijk leren (bijvoorbeeld het leren van de moedertaal), leren door instructie (doelbewuste acties van een leerkrachtgericht, bijvoorbeeld gericht op een spellingsregel) en cultureel leren (bijvoorbeeld gericht op de geletterdheidsontwikkeling). Geletterd word je (meestal) tot het niveau dat nodig is in de sociaal-culturele context waarin je opgroeit. Voor de kwaliteit van de geletterdheidsontwikkeling maakt het dus uit, met welke bagage een leerling naar school komt en hoeveel belang er thuis aan die ontwikkeling wordt gehecht. Gee stelt dat cultureel leren in scholen vaak over het hoofd wordt gezien. 

De activiteiten in IMO zijn er daarom op gericht om een voor leerlingen betekenisvolle en functionele context te bieden, waarin ze uitgedaagd en gestimuleerd worden om hun taalvaardigheid, zowel schriftelijk als mondeling, verder te ontwikkelen.